Τηλεγραφήματα

Παρουσιάζουμε εδώ πρώτη φορά μια σειρά από Τηλεγραφήματα της συλλογής Κ. Πασχαλίδη, με την ευγενική συγκατάθεση του γιού του, Μ. Πασχαλίδη, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για την υποστήριξη και την υπομονή του κατά την έρευνά μας. Ο Κ. Πασχαλίδης ήταν υπάλληλος του Οργανισμού Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος Α. Ε. (Ο.Τ.Ε.), υπεύθυνος Τηλεγραφημάτων και Τηλεπικοινωνιών κατά το διάστημα 1973-1987 και συλλέκτης Τηλεγραφημάτων από τον Μάϊο του 1974. Μέρος της συλλογής του αποτελούν και ένα επιτραπέζιο χειριστήριο τηλεγραφίας, ένα μιλιαμπερόμετρο, ένας επιτραπέζιος επιλογέας κι ένας ηλεκτρομαγνήτης.

Στην πλούσια συλλογή του, που περιλαμβάνει και αντίγραφα (οι λεγόμενες «ντουμπλέττες»), βρίσκουμε και μια σειρά από Τηλεγραφήματα που τράβηξαν την προσοχή μας για δύο λόγους:

--Πρώτον, διότι έχουν σταλεί από τη Σουηδία και μάλιστα όχι από οποιαδήποτε περιοχή της χώρας, αλλά από την Ούμεο, και μάλιστα εκεί όπου κατοικούσε ο Μανούσος Φάσσης (Marmorvägen 143, βλ. Παιδική Μούσα, εκδ. «Αμοργός», σ. 2). Κάποιες φορές  μάλιστα, τα Τηλεγραφήματα φέρουν την υπογραφή  «Μανούσσος» (με δύο «σ»). Και

--Δεύτερον, γιατί η διεύθυνση του παραλήπτη όπως αναγράφεται στα Τηλεγραφήματα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, γωνία Ιουστινιανού και Μητροπολίτη Γεννάδιου, στο σημείο που πρόσφατα εγκαινιάστηκε η «Πλατεία Αναγνωστάκη» προς τιμήν του ποιητή, καθώς εκεί ήταν το σπίτι στο οποίο φέρεται να γεννήθηκε, ή έστω, να έζησε αρχικά η οικογένεια Αναγνωστάκη (όσο γνωρίζουμε ο Αναγνωστάκης μετακόμισε αργότερα, ίσως όμως ο Φάσσης να μην είχε υπόψιν του την νέα διεύθυνση).

Μπορούμε λοιπόν να πούμε με αρκετή σιγουριά, πως έχουν αποσταλεί από τον Μανούσο Φάσση προς τον Μανόλη Αναγνωστάκη, με ημερομηνίες μεταξύ 1974 και 1983. Τις περισσότερες φορές στέλνονται από τη Σουηδία/Ούμεο προς Ελλάδα/Θεσσαλονίκη, κάποτε από Θεσσαλονίκη προς Θεσσαλονίκη.

Κοιτάζοντας το περιεχόμενο των Τηλεγραφημάτων, παρατηρούμε επίσης, πως δεν πρόκειται για συνηθισμένα χρηστικά Τηλεγραφήματα, αλλά, θα μπορούσαμε να πούμε, περισσότερο «φιλοσοφημένα». Είναι αριθμημένα, όπως προβλέπεται από τους κανονισμούς και διανθισμένα με υπογραφές και σφραγίδες. Όπως καθορίζεται από το είδος του Τηλεγραφήματος, τα μηνύματα είναι πολύ σύντομα και τις περισσότερες φορές δεν ξεπερνούν τις δυο-τρεις λέξεις ή τη μια πρόταση. Ήταν πολυέξοδο να στέλνεις τηλεγράφημα, αφού κάθε επιπλέον λέξη κοστολογείται παραπάνω.

Στο υπ᾽ αριθμόν 35 παραδείγματος χάριν γράφει: «Θυμάμαι τα παλιά επονίτικα πάρτι. Μελαγχολία». Ενώ στο 58: «Τα ξύνεις ή δεν τα ξύνεις;», με εμφανές το χαρακτηριστικό χιούμορ του Μανούσου Φάσση.

Ένα άλλο τηλεγράφημα φαίνεται να έχει σταλεί με αφορμή κάποια γενέθλια, είναι το υπ᾽ αριθμόν 47: «(Γηράσκω αεί αναθεωρών). Χρόνια πολλά». Ένα από τα καλύτερα είναι το υπ᾽ αριθμόν 44: «- - Επείγον – Τί θα γίνει; Θα βρεθούμε; / Ο Κάλβος και ο Σολωμός έζησαν είκοσι χρόνια στην / ίδια πόλη χωρίς ποτέ να συναντηθούν - - / - - Μανούσσος -» (αυτό έχει σταλεί από τη Θεσσαλονίκη).

Όποιος γνωρίζει το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη, θα αναγνωρίσει αμέσως κάποιες από τις 124 σύντομες φράσεις από το Υ.Γ. (1983). Μήπως τα «Υστερόγραφα» του Αναγνωστάκη είναι τα «Τηλεγραφήματα» του Μανούσου Φάσση; Και δίκαια θα αναρωτηθεί κανείς: τελικά, πόσος Μανούσος Φάσσης βρίσκεται στο έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη;

Εν κατακλείδι ας παρατηρήσουμε τη διαχρονικότητα των ρήσεων αυτών, όπως αναγράφονται στα Τηλεγραφήματα, που φαίνεται να ταιριάζουν και στη σημερινή μας πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ταραγμένη εποχή:

Στο υπ᾽ αριθμόν 24 παραδείγματος χάριν γράφει: «Η διαδοχή των ημερών»· στο 36: «Δε φοβάμαι το θάνατο. / Τουλάχιστον τον θάνατο των άλλων», και τέλος στο 2: «Όλα προς τι;»